Μια μικρή αναζήτηση στο internet είναι αρκετή για να εντοπίσει κανείς δεκάδες κείμενα που περιγράφουν όλα τα εφόδια που οφείλει να έχει (ή αν δεν έχει, να φροντίσει να αποκτήσει) ένας trader για μια πετυχημένη πορεία σε αυτό το απαιτητικό “sport” που λέγεται trading είτε αναφερόμαστε στο forex, είτε στα commodities, στις μετοχές και γενικά σε οποιοδήποτε οικονομικό αγαθό που προσφέρεται για αγορά ή πώληση μέσα από μια πλατφόρμα συναλλαγών. Αυτοί οι “οδηγοί” μπορούν να αποτελέσουν ένα σχετικά καλό βοήθημα για όσους εισέρχονται πρώτη φορά στην αγορά γιατί δίνουν ένα περίγραμμα των ικανοτήτων που χρειάζεται για να μπορεί κάποιος να ανταποκριθεί με επιτυχία ή έστω χωρίς μεγάλη αποτυχία στο ξεκίνημα.
Αντί Εισαγωγής: Προσοχή στις Ψεύτικες Υποσχέσεις των απατεώνων
Αυτό που πρέπει πάντα να αναφέρεται πριν απ’ όλα και σε κάθε περίσταση όταν έχουμε να κάνουμε με κείμενα εκπαιδευτικού περιεχομένου για το trading είναι ότι η ενασχόληση με αυτό δεν θα πρέπει ποτέ να συγχέεται με κάποιου είδους μέθοδο γρήγορου πλουτισμού και εύκολου κέρδους. Είναι πολύ σημαντικό και πρέπει να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά γιατί δυστυχώς ακόμα και σήμερα -σχεδόν 15 χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση του retail trading- υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που παρασύρονται από απατεώνες που διαφημίζουν εξωπραγματικές αποδόσεις (signal providers, forex robots κλπ) ή πουλάνε ακριβά “εκπαιδευτικά προγράμματα” που μπορούν μέσω της σύντομης οδού να κάνουν έναν αρχάριο να κερδίζει εκατομμύρια σε λίγους μήνες. Αυτά τα πράγματα δεν υπάρχουν και κρατηθείτε μακριά από όποιον τα πλασάρει. Πολύ απλά θα χάσετε τα λεφτά σας ή στην καλύτερη περίπτωση θα χάσετε τον χρόνο σας.
Μια Ρεαλιστική Ματιά
Επανέρχομαι στο κυρίως θέμα του παρόντος σχετικά με τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας trader και θα τα δούμε όσο πιο συνοπτικά γίνεται με μερικές όμως επιπλέον επισημάνσεις (που δεν θα διαβάσετε αλλού) και από ρεαλιστική ματιά που προέρχεται από προσωπική εμπειρία. Αυτό που είναι απαραίτητο να προσθέσω είναι ότι τα παρακάτω είναι παρατηρήσεις έχοντας υπόψιν έναν trader που ξεκινάει τώρα την προσπάθεια του και όχι έναν έτοιμο επαγγελματία (ναι, υπάρχουν και τέτοιοι).
Η Βασική Γνώση είναι Απαραίτητη Προϋπόθεση
Για να ασχοληθεί κάποιος πρέπει πρώτα να ξέρει καλά τα βασικά στο trading. Πριν πατήσει το buy ή το sell πρέπει να ξέρει για παράδειγμα τι είναι και πως επηρεάζει το trade του ο μηχανισμός leverage που πολλαπλασιάζει την δύναμη των χρημάτων του σε μια ανοιχτή θέση προς όφελος του (αλλά και για τη ζημιά του) ή πως θα τον προστατέψει η εντολή stop loss αν η συναλλαγή πάει αντίθετα με τις προσδοκίες του ή τι είναι το risk management για την προστασία του κεφαλαίου του και αρκετά ακόμα.
Άρα απαραίτητη προϋπόθεση είναι η βασική γνώση η οποία μπορεί να αποκτηθεί είτε μέσα από μαθήματα (φυσικά ή διαδικτυακά) είτε από προσωπική μελέτη και αφιέρωση αρκετού προσωπικού χρόνου. Οι περισσότεροι traders σήμερα (άγνωστο γιατί) ασχολούνται σχεδόν απ’ ευθείας με την Τεχνική Ανάλυση ως μέθοδο αναγνώρισης ενός setup και για την εκτέλεση του στην αγορά.
Τεχνική και Θεμελιώδης Ανάλυση
Η τεχνική ανάλυση είναι ελκυστική και μπορεί να φέρει καλά αποτελέσματα κάτω από ορισμένες συνθήκες και για συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Η ουσιώδης κριτική της δεν είναι σκοπός αυτού του κειμένου. Πάντως ένας trader που θέλει να πειραματιστεί με αυτήν σαν εφόδιο πρέπει να γνωρίζει τα δικά της “βασικά”: Τι είναι και πως εντοπίζεται η Ανοδική και Καθοδική τάση, τι είναι Στήριξη και Αντίσταση, τι είναι τα time frame, ποιοι είναι οι πιο γνωστοί Τεχνικοί Δείκτες και Candlestick Pattern και μερικά ακόμα. Αντίστοιχα όποιος επιλέξει την Θεμελιώδη Ανάλυση η θεωρία λέει ότι πρέπει να είναι συνηθισμένος να διαβάζει ακούραστος οικονομικές ειδήσεις και σχετικές ενημερώσεις σε καθημερινή βάση. Και όχι απλά να διαβάζει (πολύ) αλλά να βρει τρόπους να αφομοιώνει αυτό που διαβάζει (δηλαδή να μελετάει) και να μπορεί να αξιοποιεί κατάλληλα τη μελέτη του όταν κρίνει ότι ήρθε η ώρα να το κάνει.
Υπομονή και Επιμονή
Υπομονή και επιμονή. Έννοιες συγγενικές αλλά όχι ταυτόσημες. Η υπομονή έχει παθητική σημασία, σημαίνει να ανέχεσαι μια κατάσταση με την βάσιμη ελπίδα ότι θα πράγματα θα πάνε καλύτερα ενώ η επιμονή είναι ενεργητική διαδικασία στην οποία χρειάζεται να επαναλαμβάνεις το ίδιο πράγμα μέχρι να έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Σίγουρα αρετές που χρειάζονται και οι δύο για έναν επιτυχημένο trader όπως και για κάθε είδους ενασχόληση όπου επιδιώκουμε κάτι σε μακροχρόνιο ορίζοντα.
Σαφώς ο trader που βιάζεται να εισέλθει στην αγορά χωρίς να έχει λάβει τα απαραίτητα “σήματα” από την οποιαδήποτε στρατηγική του δεν έχει μέλλον σε αυτό το αντικείμενο. Πολλές φορές ο trader παρομοιάζεται με τον κυνηγό ή το ψαρά που θα βγει δέκα φορές για θήραμα χωρίς κανένα αποτέλεσμα και μόνο τη μία θα του χαμογελάσει η “τύχη” (1). Η ας πούμε “ένσταση” που έχω στο θέμα της υπομονής είναι ότι πρέπει να υπάρχουν κάποια όρια. Δεν ταιριάζει σε όλο τον κόσμο να σχεδιάζει γραμμές σε διαγράμματα τιμών, να παρακολουθεί στατιστικές και να διαβάζει ατελείωτες οικονομικές αναλύσεις.
Παν Μέτρον Άριστον
Θα πει κάποιος “και τι έγινε; δεν θα πάθει και κανένα κακό” Ασφαλώς έτσι είναι, άλλωστε το trading είναι ενδεδειγμένος τρόπος διανοητικής άσκησης όμως αν ο εμπλεκόμενος συμμετέχει με τα χρήματα του και όχι με ένα demo λογαριασμό τότε καιροφυλακτεί ο κίνδυνος του εθισμού. Γιατί μπορεί το trading να μην έχει άμεση σχέση με το τζόγο (2) αλλά υπάρχουν πτυχές που μοιάζουν σε αυτά τα δύο και μπορούν να οδηγήσουν κάποιον όχι απλώς σε απώλεια χρημάτων αλλά και σε ολική απώλεια περιουσίας. Οπότε, προσοχή. Ακόμα και η υπομονή θέλει το μέτρο της. Αν ήρθε η ώρα να σταματήσουμε, απλώς σταματάμε.
Πειθαρχία και Αυτοσυγκέντρωση
Πειθαρχούμε σε κανόνες. Σε κανόνες που έχουν βάλει άλλοι πολύ πριν και κατά γενική παραδοχή του 99.99% των ανθρώπων της αγοράς είναι σωστοί και δοκιμασμένοι. Πειθαρχούμε και σε κανόνες που έχουμε βάλει εμείς οι ίδιοι (αυτοσυγκράτηση) και δεν συμμετέχουμε ενεργά στην αγορά με το άνοιγμα μίας θέσης επειδή “το βρήκαμε πολύ καλή ιδέα” αλλά επειδή αυτό μας το υποδεικνύει το σύστημα που έχουμε αναπτύξει για να μας δίνει σήματα εισόδου και εξόδου. Πειθαρχούμε ακόμα στον παραδοσιακό κανόνα που είναι στο άρθρο 1 του risk management και αναφέρει ότι κάθε νέα θέση μας δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1% έως 3% του διαθέσιμου κεφαλαίου μας την στιγμή εκείνη.
Πειθαρχούμε σε αυτά και άλλα πολλά. Στο θέμα “πειθαρχία” δεν υπάρχει κάποιος αστερίσκος, είναι απαραίτητη και η σημασία της καθοριστική. Άποψη μου είναι ότι πέρα από τα εγγενή χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου που μπορεί να τον διευκολύνουν ή να τον δυσκολεύουν ώστε να πειθαρχεί σε ένα σύνολο κανόνων, αυτό είναι κάτι που μπορεί κάποιος να το “δουλέψει” και να βελτιωθεί βήμα βήμα. Ακόμα μπορεί και με αφορμή την πειθαρχία στο trading να βελτιώσει και άλλες δραστηριότητες στη καθημερινή του ζωή που μπορεί να χάνει εύκολα τον έλεγχο.
Ναι, υπάρχει και σε αυτό Αντίλογος αλλά…
Σε όλα βέβαια υπάρχει ο αντίλογος. Καταρχήν φιλοσοφικός: Πρέπει να είναι η πειθαρχία μια έννοια αντικειμενικά αποδεκτή παντού και πάντα; Υπό οποιεσδήποτε συνθήκες; Φυσικά και όχι! Άλλωστε γνωρίζουμε ότι η ανθρωπότητα έχει γνωρίσει απερίγραπτες βαναυσότητες και καταστροφικούς πολέμους από… πειθαρχημένους στρατούς αλλά και την συνενοχή απλών ανθρώπων που απλά “πειθάρχησαν” σε κάποια παράλογη εντολή ή κανόνα. Αλλά… Αλλά εδώ μιλάμε για trading και δεν κάνουμε μάθημα ιστορίας, είναι τόσο απλό!
Δεύτερον υπάρχει πάντα κάποιος που από μεγάλη αυτοπεποίθηση για τις γνώσεις και τις ικανότητες (ή και τις επιτυχίες του) θα έρθει η στιγμή που συνειδητά θα θελήσει να σπάσει κάποιον κανόνα και να συμπεριφερθεί αυτόνομα, έξω από τους “νόμους” που διέπουν τη συντριπτική πλειοψηφία των traders. Αυτή είναι μια περίπτωση σπάνια αλλά υπαρκτή και δεν έχουμε στοιχεία για να επαληθεύσουμε τα αποτελέσματα της. Όμως αυτό είναι κάτι που δεν (πρέπει να) απασχολεί έναν αρχάριο trader, είναι τόσο απλό!
Η Αυτοσυγκέντρωση που σε όλους μας λείπει!
Οι ειδικοί στην ανθρώπινη συμπεριφορά λένε ότι η εποχή μας μαστίζεται από την ασθένεια που λέγεται “έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης”. Χτίσαμε την κοινωνία της πληροφορίας, των δικτύων, των υπολογιστών και των smartphones αλλά μάλλον το πράγμα έχει ξεφύγει για καλά αφού ο μέσος άνθρωπος χάνει την αυτοσυγκέντρωση του δεκάδες ή και εκατοντάδες φορές την ημέρα εξαιτίας ηλεκτρονικών ειδοποιήσεων, μηνυμάτων, ενημερώσεων κλπ κλπ. Ο εγκέφαλος μας δεν είναι multitask επεξεργαστής Η/Υ (τουλάχιστον στους περισσότερους) και αν πρέπει να επικεντρωθούμε σε μία συγκεκριμένη εργασία ή δραστηριότητα για να την ολοκληρώσουμε τότε θα πρέπει να λάβουμε τα μέτρα μας για να αποκλείσουμε από το περιβάλλον μας όλα τα μη αναγκαία ερεθίσματα που μας τραβάνε την προσοχή. Αυτό ισχύει στον ίδιο βαθμό και για τον trader. Βάλτε τα δυνατά σας (3).
Έλεγχος συναισθημάτων
Ο έλεγχος (ή αυτοκυριαρχία) πάνω στα συναισθήματα μας είναι μια αμφιλεγόμενη ιστορία. Πέρα από το κόσμο του trading πολλοί είναι υπέρμαχοι της άποψης ότι “πρέπει να αφήνεις τα συναισθήματα να σε κυριεύουν” ή ότι ο “κόσμος των συναισθημάτων είναι ο μόνος πραγματικός”. Άλλοι λένε ότι η εκδήλωση των συναισθημάτων μας σε υπέρμετρο βαθμό είναι ένδειξη αδυναμίας. στην Από το ένα άκρο στο άλλο θα συναντήσουμε πολλές διαφορετικές απόψεις, σχεδόν ο καθένας μας έχει την δική του ιδιαίτερη άποψη και φυσικά αυτό είναι κάτι καλό (μάλλον) και σίγουρα σεβαστό.
Σε έναν ιδανικό trading περιβάλλον είναι σίγουρο ότι η χαρά, ο ενθουσιασμός, η απογοήτευση, η λύπη είναι εκφάνσεις μιας προσωπικότητας trader που δεν ταιριάζει απόλυτα με το όλο σκηνικό. Ο λόγος είναι ότι τα συναισθήματα μας εύκολα μπορεί να μας οδηγήσουν στην απώλεια της πειθαρχίας που χρειάζεται για να σχεδιάσουμε, να εκτελέσουμε και στο τέλος να αναλάβουμε την ευθύνη που έχουμε για ένα αποτυχημένο ή επιτυχημένο trade.
Αν είναι όμως ακριβώς έτσι τα πράγματα προς τι ο λόγος για τον παράγοντα άνθρωπο στο κομμάτι του trading τουλάχιστον; Αν είναι έτσι τα πράγματα ας αφήσουμε μια ώρα νωρίτερα τις συναλλαγές στα robot και τα λογισμικά που ακολουθούν τυποποιημένες διαδικασίες να αναλάβουν όλες τις διαδικασίες αφού δεν κινδυνεύουν από μια τέτοια πιθανότητα;
Το ερώτημα είναι εύλογο και η απάντηση είναι ότι εάν πραγματικά τα έξυπνα λογισμικά και τα robot είχαν καλύτερες επιδόσεις από τους ανθρώπους το trading θα είχε ήδη αλλάξει. Δεν θα ήταν όπως το ξέρουμε σήμερα, θα έκαναν “κουμάντο” οι προγραμματιστές και μόνο.
Όμως δεν έχουμε κανένα λόγο (ακόμα) να πιστεύουμε ότι τα πράγματα έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο. Ο παράγοντας άνθρωπος με τα καλά του και τα κακά του έχει τον πρώτο λόγο και σε αυτό τον τομέα. Και θα πρέπει να αποδεχτούμε (ακόμα και αν το ονομάσουμε “αδυναμία”) ότι και η χαρά και η λύπη είναι μέσα στο παιχνίδι. Απλά χρειάζεται εξάσκηση και μια όσο το δυνατόν καλή ψυχολογία ώστε να μπορούμε να κοντρολάρουμε αυτές τις στιγμές και να μην τις αφήνουμε να παίρνουν εκείνες το ρόλο του οδηγού στις αποφάσεις μας.
Καλό trading σε όλους!
Δημήτρης Ζαφείρης
forexart73@gmail.com
1. Μιας και αναφέρθηκε σημειώνω απλώς ότι παράγοντας τύχη δεν παίζει κανένα ρόλο στο trading. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα παιχνίδι πιθανοτήτων που ο κάθε εμπλεκόμενος ελπίζει ή πιστεύει ότι έχει βρει ένα πλεονέκτημα που θα γύρει τις πιθανότητες με το μέρος του ώστε διαχρονικά να βγαίνει κερδισμένος από τις χρηματαγορές.
2. Trading και τζόγος, μια πονεμένη ιστορία. Και μόνο στο άκουσμα της σύγκρισης των δύο πολλοί “σοβαροί” traders ανατριχιάζουν θεωρώντας υποτιμητικό το συσχετισμό. Κι όμως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία που θα πούμε μια άλλη φορά.
3. Μπορεί να ακούγεται αντιφατικό αλλά πολλοί trader λένε ότι βοηθάει στην αυτοσυγκέντρωση να ακούνε χαλαρωτική μουσική εν ώρα δράσης…
Διαβάστε ακόμα… Τα βασικά για το trading στο Φυσικό Αέριο και η πολιτική παράμετρος